Prema Dejtonskom sporazumu, BiH je socijalna država koja na prvo mjesto stavlja osnovna ljudska i građanska prava, koja, između ostalog, obuhvataju pravednost i pravičnost, jednakost u pristupu uslugama i ostalim pravima koja im pripadaju. Vjerovatno je jedan od razloga što političke elite na sve tri strane u BiH izbjegavaju sprovođenje reformi to što bi one dovele do ograničavanja moći i uticaja elita, što nikako nije u njihovom interesu.

Tanja Topić, politička analitičarka iz Banjaluke, slaže se da u BiH raste jaz između uskog kruga privilegovanih političara i funkcionera s jedne strane i većine stanovništva, s druge.

"Te razlike su vidljive golim okom jer ih privilegovana kasta političara nastoji što više istaći, naglasivši da to bode oči građanima. Bitno je pokazati sav sjaj i glamur ne mareći za patnje, probleme, krpljenje kraja sa krajem ostalih, koji se jednostavno nisu snašli. Živimo u dva paralelna svijeta koji nemaju dodirnih tačaka. Taj sistem savršeno odgovara  domaćim 'perjanicama evropskih reformi' da i ne pomišljaju da ih sprovedu u djelo. Privlačniji bi im bio pristup finansijskim podsticajima iz EU, uostalom oni biraju šta sa tog puta izvući", smatra ona.

Evropski izvještaji o napretku BiH, koje svake godine pravi Evropska komisija, pokazuju na praktičnim primjerima mehanizme koje elite koriste da bi spriječile sprovođenje reformi ili ublažile njihove efekte.

Primjera radi, i dalje nema predmeta visoke korupcije osim kada se radi o političkim osvetama dijela elite na vlasti protiv onih koji su upravo izgubili vlast. Izvještaji pokazuju da nema transparentnosti u sprovođenju javnih nabavki, zapošljavanju, radu javne uprave i upravljanju javnim preduzećima.

Pročitajte još: Slučajevi visoke korupcije: Da li se pravosuđe u BiH plaši političara?

Sve se to pokazuje i prema relevantnim pokazateljima o indeksu siromaštva, poput, na primjer, posljednjeg objavljenog izvještaja Razvojnog programa Ujedinjenih nacija, koji pokazuje da 2,2 odsto ljudi u BiH živi u apsolutnom siromaštvu po svim kategorijama po kojima se siromaštvo mjeri, dok ih se dodatnih 4,4 odsto vodi kao građani na ivici multidimenzionalnog siromaštva.

Prema definicijama UNDP-a, multidimenzionalno siromaštvo obuhvata sloj stanovništva koji nema redovan obrok, povišen nivo rizika smrtnosti novorođenčadi, nekompletirano osnovno obrazovanje, neredovno pohađanje nastave, neredovan pristup osnovnim životnim namirnicama, život u nesanitarnim uslovima, neadekvatan pristup pitkoj vodi, život bez električne energije, nepostojanje adekvatnog doma i neposjedovanje imovine.

Ove dvije kategorije obuhvataju više od 130.000 ljudi, a pritom ova kategorija ne obuhvata ogromnu većinu stanovništva koja bi se formalno mogla uvesti u kategoriju siromašnih, barem u poređenju sa prosječnim građanima EU.

Prema podacima UNICEF-a iz 2023. godine, BiH se nalazi na 86. mjestu kada je u pitanju jaz između polova, što je, prema podacima ove organizacije, čini zemljom s najnižim paritetom u ekonomskoj participaciji i stvaranju prilika u Evropi.

Ovaj podatak je poseban važan za oko 620.000 djece, koliko, prema podacima UNICEF-a, živi u BiH.

"Uprkos pozitivnim rezultatima u digitalizaciji, energetskoj tranziciji i ekonomskom napretku, izazovi u finansiranju ciljeva održivog razvoja i nedovoljni podaci i dalje postoje. Osim toga, BiH se suočava s demografskim izazovima, s jednom od najnižih stopa nataliteta u svijetu, emigracijom, starenjem stanovništva i ukorijenjenim rodnim nejednakostima, što potencijalno dovodi do pada broja stanovnika od preko 50 odsto do 2070. godine", navode oni.

Uprkos alarmantnoj situaciji, niko od političkih elita u BiH ne pokazuje ni najmanji znak da želi sprovesti reforme koje bi zemlju približile EU, a glavni razlog se vjerovatno krije u činjenici da se jedan odsto privilegovane političko-ekonomske elite ne želi odreći koristi koju imaju od ovakvog nepravednog sistema.