BiH
16.11.2021.
09:05
Energetska zajednica upozorava da se Srbija, Kosovo i BiH teško odriču uglja
Izvor: RSE
0
Foto: cafe.ba
Osim Sjeverne Makedonije, Crne Gore i Albanije, druge države Zapadnog Balkana teško će ostvariti ciljeve zacrtane u Zelenoj agendi Evropske unije (EU), ocjena je Janeza Kopača, direktora Sekretarijata Energetske zajednice (EZ), regulatornog tijela EU.
“Mislim da će Sjeverna Makedonija i Crna Gora uspjeti u tome, jer im objema ponestaje uglja, Albanija će svakako uspjeti. Međutim, Kosovo, Bosna i Hercegovina i Srbija, ukoliko uskoro ne počnu sa taksama na ugljenik, nemaju šanse da dostignu cilj do 2050”, izjavio je 15. novembra direktor Sekretarijata EZ Janez Kopač.
On je to rekao na onlajn konferenciji, na kojoj je predstavljen godišnji izvještaj koji prati primijenu evropske regulative u oblasti energetike u državama, potpisnicama Ugovora o Energetskoj zajednici na njihovom evropskom putu.
Izvještajem su obuhvaćene Albanija, Bosna i Hercegovina, Kosovo, Sjeverna Makedonija, Gruzija, Moldavija, Crna Gora, Srbija i Ukrajina u periodu od novembra 2020. do novembra 2021.
Države Zapadnog Balkana su u novembru 2020. na Samitu u Sofiji, u Bugarskoj, potpisale Deklaraciju o Zelenoj agendi, čime su se obavezale na potpunu dekarbonizaciju do 2050, odnosno prestanak proizvodnje električne energije iz uglja i prelazak na obnovljive izvore.
Kopač je naveo da su ključni izazovi u zelenoj tranziciji Zapadnog Balkana upravo nepostojanje taksi na emisije ugljen-dioksida, kao i državne subvencije za ugalj.
“Srbija, Crna Gora, Bosna i Hercegovina izvoze u Evropsku uniju struju proizvedenu od uglja i od tog izvoza veoma lijepo zarađuju. Ali, to ne može trajati dovijeka”, rekao je Kopač.
On je ukazao da trenutno u EU takse na emisije ugljen-dioksida iznose oko 60 evra po toni.
Prema njegovim riječima, od država Zapadnog Balkana, jedino je Crna Gora uvela takse i to u iznosu od 24 evra po toni (ugljen-dioksida), dok u drugim zemljama te takse ne postoje.
Kopač je istakao da će termoelektrane na ugalj prestati sa radom u neko vrijeme, a tada će, kako je naveo, biti kasno, pa se države mogu suočiti sa nedostatkom električne energije, što je problem sa kojim se trenutno suočava Sjeverna Makedonija.
Zaključak Godišnjeg izvještaja je da sve države Zapadnog Balkana treba da unaprijede zakonodavstvo u oblasti zaštite životne sredine.
Crna Gora i dalje prednjači kada je riječ o usaglašenosti sa evropskom regulativom u oblasti energetike, iako je u odnosu na prethodni izvještajni period jedina od zapadnobalkanskih država koja je zabilježila pad u primijeni regulative.
Najmanji stepen usaglašenosti bilježi Bosna i Hercegovina, a u prethodnom periodu jaz između nje i drugih država dodatno se produbio.
Srbija nastavlja da krši pravila
Uprkos tome što je Srbija postigla veliki napredak, naročito u oblasti obnovljivih izvora energije i energetske efikasnosti, kako se navodi u izvještaju, zemlja i dalje nastavlja direktno da krši Ugovor o energetskoj zajednici, odbijanjem da dozvoli konkurenciju u gasovodu kod Horgoša, kojim se prirodni gas doprema iz Rusije, preko Mađarske i Ukrajine.
Energetska zajednica je u više navrata kritikovala to što se tim gasovodom doprema isključivo gas iz Rusije uprkos postojećim slobodnim kapacitetima i obavezi da se na tržištu gasa dozvoli konkurencija.
U izvještaju se takođe ukazuje na to da novi gasovod, takozvani Turski tok 2 (koji zvaničnici u Srbiji nazivaju Balkanskim tokom) nije u skladu sa evropskom regulativom. Ističe se i zavisnost Srbije od ruskog gasa.
Turski tok je ruski projekat, gasovod kojim se ovaj energent iz Rusije preko Turske doprema do Bugarske.
Odatle su na njega dalje priključene Srbija, Bosna i Hercegovina i Sjeverna Makedonija.
Kada je riječ o zaštiti životne sredine, Srbija, navodi se u izvještaju, treba da izmijeni zakonodavstvo i da poštuje sopstveni plan za smanjenje emisija iz velikih postrojenja.
U proizvodnji struje, ističe se u izvještaju, Srbija se uglavnom oslanja na ugalj i, u manjoj mjeri, na hidroenergiju.
Uprkos naporima da se ispune ciljevi o korišćenju obnovljivih izvora energije (značajni kapaciteti u proizvodnji energije iz vjetra su uspostavljeni), država najvjerovatnije neće postići taj cilj zbog povećane potrošnje, ukazuje Sekretarijat EZ.
Bosna i Hercegovina: Najniži stepen usaglašenosti
Jaz u usvajanju evropskih energetskih pravila između Bosne i Hercegovine (BiH) i drugih ugovornih strana (država) se produbljuje, navodi se u izvještaju.
Ističe se da je nivo emisija (gasova staklene bašte) iz elektrana na ugalj zabrinjavajući, kao i plan da se izgradi nova termoelektrana, što je u suprotnosti sa pravilima o državnoj pomoći.
Sekretarijat EZ ukazuje da četiri postojeće kompanije u Bosni i Hercegovini proizvode struju pretežno iz hidroenergije i lignita (niskokalorični ugalj), i da je u razmatranju je nekoliko projekata za izgradnju ili rekonstrukciju elektrana na lignit.
BiH gas kupuje iz Rusije i to putem jedinog interkonektora sa Srbijom, dok su tri vetroparka operativna, navodi se u izvještaju.